Gelişen AB, NATO ve Türkiye İlişkisi: Transatlantik Güvenliğine Etkileri
SİNAN ÜLGEN
25/02/2008
Fransa ile İngiltere arasında 1998 yılında imzalanan St Malo anlaşmasının bir sonucu olarak ortaya çıkan Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası (ESDP) yakında ikinci on yılına girecek. AGSP, varlığının ilk on yılında, AB’nin Ortak Dış ve Güvenlik Politikası’na (CFSP) önemli bir katkıda bulundu. AGSP’nin ortaya çıkışı, AB’nin dünya çapında bir dizi barışı destekleme misyonunun sorumluluğunu üstlenme konusundaki artan istekliliği ile el ele gitti. Bugüne kadar dokuzu tamamlanmış, onbiri mevcut ve devam eden toplam 20 görev olmuştur. Bu misyonların çoğu sivil kriz yönetimi alanında olmuştur. Son örnekler arasında Kosova’daki EULEX misyonu ve Afganistan’daki EUPOL misyonu yer alıyor.
Gelişen rolüne rağmen, AGSP’nin etkinliği, daha geleneksel güvenlik sağlayıcısı olan NATO ile devam eden sağlam bir ilişki eksikliği nedeniyle engelleniyor. Sonuç olarak, kriz bölgelerinde AB ile NATO arasında öngörülen işbölümünün uygulanması ciddi pratik zorluklarla karşı karşıyadır. Buna bir örnek, Kosova’daki sivil EULEX üyelerinin karşı karşıya kaldıkları artan güvenlik riskleridir ve korumaları güvenilir bir şekilde NATO güçlerine devredilemez.
NATO-AB ilişkisindeki iyileşme büyük ölçüde iki farklı konunun evrimine bağlıdır. Birincisi, Fransa’nın NATO’ya karşı tutumu. AB’nin daha Atlantikçi üyelerinin aksine, Fransa geleneksel olarak bağımsız bir Avrupa sütununun geliştirilmesine öncelik vermiştir. Ancak Sarkozy’nin gelişi bu politikayı değiştirmiş görünüyor. Yakın gelecekte Fransız güvenlik stratejisine ilişkin Beyaz Kitap yayınlandığında daha netleşecek olsa da, Fransa’nın artık NATO ile yeniden ilişki kurmaya ve daha uyumlu bir NATO-AB ilişkisini desteklemeye hazır olduğuna dair işaretler var.
Çözülmemiş sorunların diğer temel nedeni, Türkiye-AB ilişkisinin doğasında var olan zorluklarda izlenebilir. Türkiye’nin Avrupa güvenlik yapılarında tam olarak yer alma arayışı çözülmediği sürece, NATO-AB ilişkilerindeki gerginlikler görünür olmaya devam edecek. Ayrıca Kıbrıs sorunu, Türkiye’nin AGSP ile daha fazla yakınlaşmasını engellediği için mevcut zorlukları daha da artırmaktadır. Yine de, Fransa’nın NATO-AB ilişkisinin iyileştirilmesi önündeki engelin ortadan kalkmasıyla ve Kosova ve Afganistan’da devam eden AGSP misyonları ile, bu çetrefilli sorunun çözülmesi için baskı artıyor.
Bu makalenin bu ilk bölümü, güvenlik alanındaki Türkiye-AB ilişkisinin gelişimini gözden geçirecektir. İkinci bölüm mevcut darboğazları ve sonuçlarını analiz edecektir. Son bölüm, mevcut açmazın üstesinden gelmek için bir dizi önemli tavsiye ile sona ermektedir.
